آنچه در این مقاله میخوانید
مقدمه
بازار آتی یک بازار مالی برای برگزاری قراردادهای آتی استاندارد می‌باشد. این قراردادها شامل توافقات قانونی با مرزهای مشخص هستند و در زمان امضای قرارداد برای خرید یا فروش یک محصول اقتصادی در آینده با قیمت موافقت شده، تشکیل می‌شوند.
کالایی که در قرارداد آتی تحویل داده می‌شود باید با استانداردهای کیفیت و مقدار مشخص شده مطابقت داشته باشد و زمان و مکان تحویل آن نیز باید مشخص باشد.
تنها عامل متغیر در معاملات آینده در این بازار قیمت است که در زمان معامله تعیین می‌شود.
در حقیقت، هدف از معاملات آینده کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است و این ابزار در بورس کالا به‌کار می‌رود.
استفاده از معاملات آینده می‌تواند به‌عنوان یک راهکار برای جذب سرمایه نقدی در نظر گرفته شود و با حضور معامله‌گران و بازارسازان در کنار معاملات آینده، چرخه بورس برای پذیرش سرمایه‌های بیکار تکمیل می‌شود.
قرارداد آتی کالا چیست؟
قرارداد آتی یا (Future Contract)، یک توافق است که در آن خریدار و فروشنده می‌پذیرند که مقدار مشخصی از یک کالای خاص را با کیفیت و قیمت مشخص، در زمان و مکان معین معامله کنند.
به زبان ساده، قرارداد آتی به این معنا است که ما در حال حاضر کالایی را خریداری میکنیم؛ اما قصد نداریم که فوراً کالا را دریافت کنیم.
در واقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را دریافت کرده و پول آن را پرداخت کنیم؛ بنابراین به قراردادی که در آن کالایی را در حال حاضر و با قیمت مشخصی خریداری میکنیم، اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده انجام می‌شود، قرارداد آتی گفته می‌شود.
در این قرارداد، طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ معینی در آینده هستند و برای تضمین اجرای تعهد، خریدار و فروشنده هرکدام باید مبلغی را نزد شخص امین (بورس کالا) قرار دهند.
مطلب پیشنهادی: تعدیل قیمت سهم چیست؟
قرار داد آتی کالا
به طور ساده، قرارداد آتی یک توافق دوطرفه است که ما بدون داشتن کالا در دسترس، می‌توانیم در حال حاضر کالایی با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را با قیمتی که اکنون توافق کرده‌ایم، تحویل دهیم و پول آن را دریافت کنیم.
این نوع معامله برای افرادی که می‌خواهند ریسک خود را کاهش دهند، مانند کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی، بسیار مناسب است.
کشاورز می‌خواهد اطمینان حاصل کند که در فصل برداشت محصول، از نوسان قیمت در امان است و کارخانه برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی، نیاز دارد تا مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند؛ بنابراین با این مثال، اهمیت کنترل نوسان و میزان ریسک در معاملات آتی تا حدودی مشخص می‌شود.
کد معاملات آتی
بازار آتی، که منافع خریدار و فروشنده را تضمین می‌کند و فرصت‌های سودآوری برای نوسان‌گیران را فراهم می‌آورد، در سراسر جهان پیروان زیادی دارد. به عبارتی دیگر، این بازار شامل سه گروه اصلی از فعالان است.
۱. خریداران کالا: افرادی که نیاز به کالای خاصی (مانند زعفران، صندوق طلا، نقره و …) در آینده دارند، می‌توانند امروز با قیمت مشخصی در بازار آتی پیش‌خرید انجام دهند.
۲. فروشندگان کالا: افرادی که قصد دارند کالای خود (مانند زعفران، صندوق طلا، نقره و …) را در آینده بفروشند، می‌توانند امروز با قیمت مشخصی برای ماه مورد نظر در آینده، پیش‌فروش انجام دهند.
۳. نوسانگیرها: افرادی که قصد خرید و فروش فیزیکی کالای اصلی (مانند زعفران، صندوق طلا، نقره و …) را ندارند، بلکه هدف آنها پیش‌بینی دقیق از روند قیمت کالا و کسب سود فراوان است.
بازار آتی، که به تقویت اقتصاد کمک می‌کند، از یک‌سو به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا ریسک خود را کاهش دهند. از سوی دیگر، افرادی که به دنبال کسب سودهای بزرگ با ریسک بالا هستند، می‌توانند از طریق معاملات قانونی و امن به اهداف خود برسند.
مزیت های قراردادهای معاملات آتی
استقبال فراوان از این بازار به دلیل ویژگی‌ها و منافع فراوانی است که می‌تواند سود عظیمی را برای فعالان این بازار به ارمغان آورد. این منافع شامل موارد زیر می‌شوند:
- معافیت از مالیات
- اختصاص سود بانکی به مبلغ موجود در حساب مشتری
- قابلیت برداشت موجودی حساب در یک روز
- کارمزدهای بسیار کم
- امکان خرید و فروش بی‌محدود در هر روز معاملاتی
- واریز سود و زیان روزانه به حساب مشتری و …..
در ادامه، ما به بررسی کامل منافع و ریسک‌های این بازار خواهیم پرداخت. اما ابتدا، دو مزیت اصلی قراردادهای آتی را که ماهیت این بازار را تعیین می‌کنند، معرفی میکنیم:
۱. اهرم معاملاتی: این ویژگی به ما اجازه می‌دهد تا با سرمایه‌ای چند برابر بیشتر در بازار آتی کالا معامله کنیم.
۲. بازار دوطرفه: این به معنی است که می‌توانیم هم از افزایش قیمت سود کنیم و هم از کاهش قیمت‌ها.
مطلب پیشنهادی: لیست کامل نمادهای گروه خودرو در بورس تهران
انواع قرارداد های آتی
قراردادهای آتی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
قراردادهای آتی کالا: این دسته شامل کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی، فلزات و مواد نفتی است.
قراردادهای آتی مالی: این دسته شامل ابزارهای مالی مانند سهام، اوراق قرضه و ارز است.
مفهوم اهرم مالی در قراردادهای آتی
اهرم مالی در بازار آتی به این معنی است که با سرمایه کم، می‌توان سود بسیار بیشتری کسب کرد. افراد با دانش مالی بالا همیشه به دنبال فرصت‌های سرمایه‌گذاری با اهرم بالا هستند.
اهرم با تغییر در زمان، نتیجه، مواد اولیه یا سرمایه اولیه، می‌تواند فرصتی برای ثروتمند شدن فراهم کند. اما باید به یاد داشت که استفاده نادرست از اهرم می‌تواند منجر به شکست مالی شود.
بنابراین، افراد با توانایی ریسک‌پذیری بالا و دانش بالا معمولا به دنبال سرمایه‌گذاری‌های با اهرم بالا هستند.
برای مثال، با استفاده از اهرم مالی بازار آتی، شما می‌توانید با داشتن مبلغ معادل ده کیلوگرم زیره سبز، بر روی ۱۰۰ کیلوگرم زیره سبز سرمایه‌گذاری کنید و در نتیجه، سود یا زیان ۱۰ برابری به حساب شما اضافه می‌شود.
مطلب پیشنهادی: اوراق مشتقه چیست؟ ۴ نوع از اوراق مشتقه
دوطرفه بودن در بازار آتی
در بازار فیزیکی (نقدی)، زمانی که افراد کالاهایی مانند زیره، زعفران، پسته و … را خریداری می‌کنند، امیدوارند که قیمت آنها افزایش یابد تا با فروش در قیمت بالاتر، سود کسب کنند.
به عبارتی دیگر، معامله‌گران فقط می‌توانند سود کسب کنند اگر قیمت‌ها افزایش یابند. اما وقتی قیمت کالاهای مذکور در حال کاهش است، نمی‌توانند انتظار داشته باشند که سود کسب کنند.
در چنین شرایطی، تنها گزینه‌ای که دارند این است که در صورت داشتن کالا، آن را بفروشند تا از افزایش ضرر جلوگیری کنند.
در معاملات آتی کالا، برخلاف بازار نقدی، می‌توان هم از افزایش قیمت و هم از کاهش آن سود کرد. یعنی وقتی قیمت‌ها در حال افزایش هستند، می‌توان در قیمت پایین خرید کرد و سپس آن را در قیمت بالاتر فروخت.
از سوی دیگر، وقتی پیش‌بینی می‌شود که قیمت‌ها کاهش خواهند یافت، می‌توان در قیمت بالا پیش‌فروش کرد و پس از کاهش قیمت، مقدار مورد نظر را خرید.
این امکان باعث می‌شود که بتوانید بدون توجه به شرایط اقتصادی، با تشخیص درست جهت بازار، از حرکت قیمت‌ها در هر دو جهت سود کسب کنید.
انواع کالاها در بازار آتی
ابزارهای مشتقه، ابزارهایی هستند که ارزش و قیمت آنها بر اساس یک دارایی پایه تعیین می‌شود.
در بورس‌های کالایی جهان، انواع دارایی‌ها از جمله بازار آتی محصولات کشاورزی، فلزات مختلف، فراورده‌های نفتی و سایر محصولات به عنوان دارایی پایه برای قراردادهای آتی در نظر گرفته می‌شوند.
در حال حاضر، در بورس کالای ایران، محصولاتی مانند صندوق طلا، زعفران و نقره در قالب قراردادهای آتی معامله می‌شوند.
با فراهم شدن شرایط مناسب، امکان معامله محصولات دیگر نیز در این بازار وجود دارد. اگر دارایی مورد نظر در قرارداد، کالا باشد، باید شرایط مناسب کالا توسط بورس تعیین شود.
این به دلیل این است که کالاهای متفاوت با شرایط کیفی و کمی متفاوت ممکن است در بازار موجود باشند.
مطلب پیشنهادی: صندوق اهرمی چیست؟ ۲ مزیت صندوق های اهرمی
ویژگی های قراردادهای آتی
قراردادهای آتی بر اساس هر قرارداد قانونی، باید ویژگی‌های خاصی را رعایت کنند که در مفاد قرارداد به آنها اشاره شده است. به طور کلی، این بندها عبارت‌اند از:
دارایی پایه: کالا یا ابزارهای مالی مانند سهام، که دارایی پایه قراردادهای آتی را تشکیل می‌دهند.
اندازه قرارداد: حجم دارایی پایه‌ای که معامله می‌شود را مشخص می‌کند. برای مثال، اگر حجم یک قرارداد آتی زعفران ۲۵۰ گرم باشد و خریدار ۴ قرارداد آتی زعفران را خریده باشد، در واقع ۱،۰۰۰ گرم زعفران خریده است.
وجه تضمین اولیه: مبلغی که هر دو طرف معامله باید به عنوان ضمانت اجرای قرارداد پرداخت کنند.
حداقل وجه تضمین: میزان پولی که سرمایه‌گذار باید به منظور تضمین انجام معامله در حساب خود نگه دارد.
تاریخ سررسید: زمانی که برای انجام معامله میان خریدار و فروشنده تعیین شده است.
قیمت تسویه روزانه: قیمت پایانی بازار اوراق بهادار در آن روز که مبنای قیمت برای معاملات روز بعد است.
حجم: تعداد قراردادهای معامله شده در یک نماد مشخص.
ارزش: ارزش معاملات که از حاصل‌ضرب قیمت تسویه لحظه‌ای در حجم معاملات هر سهم به دست می‌آید.
حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی.
کارمزد: درصدی از ارزش قرارداد که دو طرف معامله به خاطر دریافت خدمات پرداخت می‌کنند.
