آنچه در این مقاله میخوانید
برای شروع به کار در بازار سرمایه، پس از آنکه مفهوم بورس را درک کردید، باید با مفهوم کارگزاری و وظایف آن آشنا شوید. کارگزاری نهادی مالی است که به منظور ساده‌سازی انجام معاملات در بورس ایجاد شده است. همانطور که انتقالات مالی در اقتصاد به نهادی مثل بانک نیاز دارد، معاملات سهام در بورس نیز به کارگزاری و کارگزاران متصل است. برای بسیاری از افراد، به‌خصوص کسانی که تازه به بازار سرمایه پیوسته‌اند، نقش کارگزاری در بازار سرمایه و خدماتی که ارائه می‌دهد، ممکن است سوالات زیادی را برانگیزد. همچنین ممکن است شما به‌عنوان فردی که سال‌ها در بورس معامله کرده‌اید، ندانید که امکان تغییر کارگزاری بورس وجود دارد.
کارگزاری چیست؟
بر اساس تعریف قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی، شرکت کارگزاری بورس یک نهاد حقوقی است که وظیفه خرید و فروش اوراق بهادار برای دیگران و به نفع آنها را بر عهده دارد. به طور ساده‌تر، شرکت کارگزاری یک نهاد مالی است که مجوز فعالیت قانونی در بازار بورس را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده است.
در حقیقت، این شرکت‌ها نقش پلی را بین خریداران و فروشندگان بر عهده دارند و در تسهیل معاملات سهام، کالا، اوراق بهادار و اوراق مبتنی بر کالا فعالیت می‌کنند. این نهادها در ازای ارائه این خدمات، کارمزدی را دریافت می‌کنند. همانطور که اشاره شد، فعالیت کارگزاری نیازمند کسب مجوز تاسیس و فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار و عضویت در کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار و بورس مربوطه است. افرادی که در این شرکت‌ها فعالیت می‌کنند، افراد با تجربه و آگاه از مسائل مالی هستند.
مطلب پیشنهادی: روش‌های سرمایه گذاری در طلا چیست؟
کارگزار بورس کیست؟
بر اساس قانون بازار اوراق بهادار، کارگزار شخص حقوقی است که وظیفه خرید و فروش سهام و اوراق بهادار را به نمایندگی از مشتریان بر عهده دارد. در معنای عامیانه، کارگزار به فردی اشاره دارد که در شرکت‌های کارگزاری فعالیت می‌کند. این افراد به قوانین و مقررات بازار سرمایه آشنا هستند و با دانش مالی خود، می‌توانند بهترین عملیات خرید و فروش اوراق بهادار و کالا را در تالارهای معاملات بورس و بازارهای خارج از بورس برای مشتریان انجام دهند.
تاریخچه کارگزاری ها
در سال ۱۳۴۶، همزمان با ایجاد بورس در ایران، کارگزاری‌ها شروع به فعالیت کردند. در آغاز، اکثر کارگزاران فعال، بانکی بودند و به دولت وابسته بودند. با پیروزی انقلاب اسلامی، امکان فعالیت کارگزاری‌های خصوصی نیز فراهم شد و در سال ۱۳۷۶، پس از یک دوره توقف، بورس دوباره فعال شد و کارگزاری‌های جدیدی شروع به کار کردند.
در ابتدا، کارگزاران فقط در دو روز از هفته معاملات انجام می‌دادند، اما این تعداد به تدریج به پنج روز در هفته برای بورس و فرابورس افزایش یافت و ساعات معاملاتی از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ تغییر کرد. لازم به ذکر است که ساعات معاملاتی بازارهای مالی دیگر مانند بورس کالا و بورس انرژی متفاوت است.
نقش کارگزاری در معاملات و بازارهای مالی چیست؟
برای درک بهتر نقش کارگزار و شرکت کارگزاری، فرض کنید که هر سرمایه‌گذار و سهامدار بدون هیچ واسطه‌ای (مانند شرکت کارگزاری) و به صورت حضوری معاملات خود را انجام می‌دهد. بدیهی است که در این مسیر، مشکلات فراوانی وجود خواهد داشت و وضعیتی ناپایدار و غیرقابل کنترل ایجاد خواهد شد. خریداران و فروشندگان با دشواری می‌توانند طرف مقابل خود را در معاملات پیدا کنند، معاملات با سرعت کمتر و هزینه بیشتری انجام خواهد شد و احتمال بروز مشکلات در اجرای تعهدات نیز افزایش می‌یابد.
با این حال، همانطور که اشاره شد، کارگزاری بورس به عنوان یک پل ارتباطی بین خریداران و فروشندگان عمل می‌کند و می‌تواند در لحظه معاملات فراوانی را با کارمزد مناسب و با سرعت بالا انجام دهد. علاوه بر این، آمار و اطلاعات دقیقی از تعداد و قیمت این معاملات را در اختیار مشتریان و سایر کاربران این اطلاعات قرار می‌دهد.
کارگزاری ها چه وظایفی دارند؟
پس از آنکه با نقش کارگزاری در معاملات بازار سهام آشنا شدیم، حالا وقت آن است که بیشتر با خدماتی که کارگزاری‌ها ارائه می‌دهند و وظایفی که بر عهده آنها است، آشنا شویم. در حالت کلی، کارگزاری‌ها خدمات زیر را به مشتریان خود ارائه می‌کنند:
-
انجام معاملات
شرکت‌های کارگزاری قادر به انجام تراکنش‌های متنوعی هستند، از جمله خرید و فروش سهام، حق تقدم خرید سهام، اوراق بدهی، اوراق مشتقه، و معاملات آتی و آپشن در بازارهای مختلف مانند بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی. برای انجام هر یک از این تراکنش‌ها، آنها باید مجوز مربوطه را از سازمان بورس دریافت کنند. این تراکنش‌ها می‌توانند به صورت حضوری یا آنلاین انجام شوند. برخی از شرکت‌های کارگزاری مجوز انجام تراکنش‌ها در تمام موارد فوق را دارند، در حالی که برخی دیگر فقط در برخی از این موارد مجوز فعالیت دارند.
-
خدمات مشاوره پذیره نویسی و تعهد پذیره نویسی
شرکت‌های کارگزاری خدمات مشاوره در زمینه پذیرش و ثبت شرکت‌ها را ارائه می‌دهند، که شامل فرآیند پذیرش، تهیه و تدوین مدارک و مستندات مورد نیاز برای بورس و هیئت پذیرش، و عرضه سهام و اوراق بهادار شرکت‌ها در بورس و فرابورس است. علاوه بر این، کارگزاران می‌توانند خدمات مربوط به تعهد پذیره‌نویسی اوراق بهادار شرکت‌ها را بر عهده بگیرند. در این خدمات، آنها تعهد می‌کنند که اوراق بهاداری که ظرف مدت مشخصی به فروش نرسیده است را خریداری کنند.
در ادامه خواهیم گفت که سایر خدمات ارائه شده در کارگزاری چیست:
-
مشاوره سرمایه گذاری
شرکت‌های کارگزاری خدمات مشاوره را برای سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند، که شامل راهنمایی در مورد روش‌های خرید و فروش سهام (شامل اوراق بهاداری که در بورس و فرابورس پذیرفته شده‌اند)، مشاوره تخصصی در زمینه مدیریت دارایی و ریسک، و توصیه برای ساخت پرتفوی مناسب با توجه به میزان تمایل به ریسک مشتریان است.
-
بازارگردانی اوراق بهادار
یکی دیگر از خدماتی که شرکت‌های کارگزاری می‌توانند ارائه دهند، خدمات مربوط به بازارگردانی است. بازارگردانی عملی است که در آن عرضه و تقاضا در بازار تنظیم می‌شود و از نوسانات شدید قیمت جلوگیری می‌کند. این فعالیت به افزایش نقدشوندگی بازار کمک می‌کند.
به علاوه، برخی از شرکت‌های کارگزاری خدمات اضافی را نیز فراهم می‌کنند، که فراتر از موارد گفته شده است.
-
اعتبار معاملاتی
برخی از شرکت‌های کارگزاری، بر اساس حجم تراکنش‌های مشتریان خود، اعتباری را برای آنها در نظر می‌گیرند. این اعتبار بر اساس مقدار سرمایه‌گذاری شده در سهام توسط مشتری محاسبه می‌شود و یک درصدی از کل این مبلغ را در بر می‌گیرد. در مقابل ارائه این اعتبار، یک درصد به عنوان سود از مشتریان دریافت می‌شود، که این موضوع به نوعی شبیه به وامی است که بانک‌ها برای مشتریان خود فراهم می‌کنند.
مطلب پیشنهادی: صندوق طلا چیست؟ معرفی ۹ صندوق سرمایه گذاری طلا
خدمات ویژه کارگزاری‌ها
بعضی از شرکت‌های کارگزاری علاوه بر وظایف اصلی خود، خدمات خاصی را برای معامله‌گران ارائه می‌دهند. این خدمات شامل موارد زیر می‌شوند:
- تخفیف معاملاتی
همانطور که پیشتر اشاره شد، منبع اصلی درآمد شرکت‌های کارگزاری از کارمزدی است که از تراکنش‌های انجام شده دریافت می‌کنند. نرخ کارمزدها توسط سازمان بورس تعیین و به کارگزاران اعلام می‌شود. با این حال، گرچه حداکثر کارمزدها مشخص است، برخی از شرکت‌های کارگزاری برای برخی از مشتریان خاص خود یا به منظور جذب مشتریان جدید، تخفیفاتی را در کارمزد تراکنش‌ها اعمال می‌کنند.
- برگزاری دوره ای آموزشی
یکسری از کارگزاری‌ها دوره‌هایی تحت عنوان آموزش بورس به صورت حضوری یا غیرحضوری برگزار می‌کنند.
کانون کارگزاران چه نقشی ایفا می‌کند؟
کانون‌ها به عنوان تشکل‌های خودانضباطی شناخته می‌شوند که با هدف تنظیم روابط بین افراد فعال در بازار اوراق بهادار، بر اساس دستورالعمل‌های تصویب شده توسط «سازمان»، به صورت مؤسسه غیردولتی، غیرتجاری و غیرانتفاعی ثبت می‌شوند. کانون‌ها شامل گروه‌های مختلفی مانند کارگزاران، معامله‌گران، بازارگردانان، مشاوران و ناشران، سرمایه‌گذاران و سایر انجمن‌های مشابه است. همانطور که اشاره شد، کانون‌های متعددی وجود دارد. کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۸۶ به عنوان یک موسسه غیردولتی فعالیت خود را آغاز کرده است.
اعضای این کانون شامل تمام کارگزاران فعال در بازار سرمایه هستند و در حقیقت، شرکت‌های کارگزاری برای فعالیت در بازار سرمایه باید به عضویت این کانون بپیوندند. بنابراین، انجام فعالیت‌های کارگزاری، کارگزاری/معامله‌گری و بازارگردانی در تمام بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس بدون عضویت در کانون کارگزاران، غیرقانونی محسوب می‌شود.
کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار وظایف متعددی را بر عهده دارد، از جمله؛
- همکاری در تهیه و تدوین قوانین
- تعیین استانداردها و کیفیت خدمات ارائه شده توسط اعضا
- همکاری در ایجاد یک بازار اوراق بهادار عادلانه
- برقراری ارتباط با سایر اعضا و فعالان بازار اوراق بهادار
- نظارت و تدوین قوانین برای شرکت‌های کارگزاری
- ایجاد سازوکار برای حل اختلافات و مشکلات بین کارگزاران
- ترویج رقابت سالم و کارآمد در کشور به منظور افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران
- همکاری با کارگزاران، معامله‌گران، بازارگردانان و سایر اشخاص مرتبط
- پیشنهاد تغییر سقف کارمزدها و نرخ‌های خدمات اعضای کانون به سازمان
- تنظیم روابط بین اعضای کانون و با اشخاص وابسته به آنها
- تنظیم مقررات و آیین‌نامه‌های مربوط به اعضای کانون و بازار اوراق بهادار
- ارتقاء اعتبار اعضای کانون و اشخاص وابسته به آنها در میان سرمایه‌گذاران
مطلب پیشنهادی: نحوه شناسایی سهام ارزشمند برای سرمایه گذاری
آیا لازم است به صورت حضوری به کارگزاری مراجعه کنیم؟
برای شروع سرمایه‌گذاری در بورس، نخستین گام اخذ کد معاملاتی یا همان کد بورسی است. در گذشته، برای دریافت این کد، باید حتما به صورت حضوری به کارگزاری مراجعه می‌کردیم و با داشتن مدارک شناسایی مانند شناسنامه و کارت ملی، حساب خود را افتتاح می‌کردیم. اما اکنون، این فرآیند به صورت غیرحضوری انجام می‌شود.
بسیاری از کارگزاران امروزه فرآیند افتتاح حساب را به صورت غیرحضوری انجام می‌دهند. کافی است که فایل اسکن شده مدارک خود را در دست داشته باشید. سپس با مراجعه به وب‌سایت کارگزاری مورد نظر که خدمت افتتاح حساب را به صورت غیرحضوری ارائه می‌دهد، می‌توانید این فرآیند را در عرض چند دقیقه انجام دهید. همچنین، فرآیند احراز هویت سجام نیز به صورت غیرحضوری قابل انجام است.
- معاملات در بورس اوراق بهادار
- گواهی سپرده کالایی
- بورس کالا
- سایر اوراق بهادار
- بورس انرژی و خرید و فروش انواع سهام
- ابزارهای مشتقه؛ از جمله قرارداد های آتی و اختیار معامله
مراحل نام نویسی در کارگزاری‌های بورس
برای ثبت نام در کارگزاری‌های بورس، ابتدا باید به سامانه سجام در آدرس www.sejam.ir مراجعه کنید. در “بخش ثبت نام در سجام”، می‌توانید با پیمودن مراحل مشخص شده، ثبت‌نام خود را انجام دهید. پس از آن، یک کد ۱۰ رقمی برای شما ارسال می‌شود که با استفاده از آن، فرآیند احراز هویت انجام می‌شود. سپس با داشتن اسکن مدارک لازم، به وب‌سایت کارگزاری مورد نظر خود مراجعه کرده و روی گزینه “ثبت‌نام غیرحضوری” کلیک کنید. با پیگیری مراحل تا پایان، در صورت کامل شدن ثبت‌نام، پیامی مبنی بر موفقیت آمیز بودن ثبت‌نام برای شما نمایش داده می‌شود.
ملزومات نام نویسی در شرکت کارگزاری چیست؟
برای ثبت نام آنلاین و احراز هویت، نیاز به داشتن تصویر اسکن شده شناسنامه و کارت ملی است. علاوه بر این مدارک، ارائه اطلاعات شخصی، شغلی، تحصیلی و اطلاعات حساب بانکی شامل کد شعبه، نام شعبه و شماره شبا نیز الزامی است. باید توجه داشت که تا چندی پیش، حداقل مدرک تحصیلی مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی دیپلم بود. اما اکنون، این شرط به منظور گسترش بازار سرمایه و جذب افراد بیشتر حذف شده است. بنابراین، هر فردی که بالای ۱۸ سال سن دارد، می‌تواند کد معاملات آنلاین دریافت کند و خود به خرید و فروش سهام بپردازد.
چند کارگزاری فعال در بازار سرمایه وجود دارد؟
در حال حاضر، ۱۰۸ شرکت کارگزاری در سایت سازمان بورس اوراق بهادار با آدرس seo.ir فعالیت می‌کنند و دفاتر شعب آنها در سراسر کشور قابل دسترسی هستند. هر یک از این شرکت‌های کارگزاری در یک یا چند بازار، از جمله بازار بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی یا فرابورس، فعالیت می‌کنند. بیشتر شعب این کارگزاری‌ها در شهر تهران قرار دارند. با این حال، در سایت سازمان بورس اوراق بهادار و در بخش “نهادهای تحت نظارت”، می‌توانید کارگزاری‌های فعال در سایر شهرها را جستجو کنید. همچنین، با جستجو در سایت کارگزاری مورد نظر خود، می‌توانید آدرس شعب آن را پیدا کنید.
مطلب پیشنهادی: پذیره نویسی چیست؟ فرآیند پذیره‌نویسی در بورس
چگونه کارگزاری خود را تغییر دهیم؟
باید بدانید که هرچند کد بورسی یکتا است و هر فرد فقط یک کد بورسی دارد، اما کد آنلاین می‌تواند از کارگزاری‌های متفاوتی دریافت شود. این به این معناست که امکان تغییر کارگزاری وجود دارد و فقط نیاز است که چند مرحله ساده را طی کنید. برای تغییر کارگزاری، ابتدا باید در یک کارگزاری دیگر ثبت نام کنید و کد آنلاین سامانه معاملاتی مخصوص آن کارگزاری را دریافت کنید.
اگر تا آن زمان هیچ سهامی را خرید یا فروش نکرده باشید، نیازی به انجام فرآیند خاصی برای انتقال سهام نیست. اما اگر در پرتفوی کارگزاری قبلی خود سهام داشته باشید، باید درخواست تغییر کارگزار ناظر را ثبت کنید. برای این منظور، در بخش تغییر کارگزار ناظر، یک درخواست جدید ثبت کنید و سهامی که قصد انتقال آنها به پنل جدید خود را دارید را انتخاب کنید. پس از تایید درخواست، می‌توانید در کارگزاری جدید خود، خرید و فروش سهام خود را انجام دهید.
پاسخ کوتاه ؛ منظور از کارگزاری چیست؟
کارگزاری یک نهاد مالی است که فرآیند انتقال سهام و سایر اوراق بهادار در بورس را ساده می‌کند. در واقع، کارگزاری مانند یک بانک عمل می‌کند و به عنوان یک واسطه بین خریداران و فروشندگان اوراق بهادار عمل می‌کند، که بدون آن، معاملات بورس امکان‌پذیر نیست. علاوه بر انجام معاملات، کارگزاران خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند.
سوالات متداول
کارگزاری به نهاد مالی گفتـه می‌شود که فرآیند نقل و انتقال سهام و سایر اوراق بهادار در بورس را تسهیل می‌کند.
کار کارگزاری چیست؟
کارگزاری در واقع مانند بانک عمل می‌کند و واسطی میان خریداران و فروشندگان اوراق بهادار است که بدون آن معاملات بورس انجام نمی‌شود.
کارگزاری برای چیست؟
کارگزاری ها به عنوان واسطه‌ای بین خریداران و فروشندگان عمل کرده و معاملات سهام، کالا، اوراق بهادار و اوراق مبتنی بر کالا را تسهیل می‌کنند.
