آنچه در این مقاله میخوانید
پذیره نویسی، روشی برای جذب سرمایه برای شرکت از طریق عرضه سهام به عموم است. این فرآیند با واریز سرمایه توسط موسسین به حساب شرکت آغاز می‌شود و سپس سهام شرکت برای این کار عرضه می‌شوند.
اگرچه در نگاه اول ممکن است پذیره نویسی و عرضه اولیه سهام به نظر یکسان برسند، اما لازم است توجه داشت که این دو فرآیند تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند.
در این مقاله از آکادمی استاد ترید، ما ابتدا به بررسی مفهوم پذیرهنویسی می‌پردازیم. سپس به بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های بین این کار و عرضه اولیه سهام می‌پردازیم.
پذیره نویسی چیست؟
پذیره نویسی، که معادل انگلیسی آن underwriting است، یک عمل حقوقی است که در آن فردی تعهد می‌کند تا بخشی از سرمایه یک شرکت را تأمین کند. فرآیند این عمل نیازمند تهیه یک طرح توسط موسسان شرکت است که باید توسط همه آنها امضا شود و به اداره ثبت شرکت‌ها تحویل داده شود. در مناطقی که اداره ثبت شرکت‌ها وجود ندارد، این طرح باید به اداره ثبت اسناد و املاک تحویل داده شود.
به زبان ساده، شرکت برای تأمین مالی مورد نیاز برای شروع یا ادامه فعالیت خود، سهام خود را به عموم مردم می‌فروشد. کسانی که در این فرآیند شرکت می‌کنند، تعهد می‌دهند که سرمایه مورد نیاز شرکت را تأمین کنند.
فرآیند پذیره نویسی به این صورت است که سهامدار در زمان پذیره نویسی شرکت، بخشی از مبلغ را پرداخت می‌کند و بقیه آن را در آینده پرداخت خواهد کرد.
همانطور که اشاره شد، پذیره نویسی و عرضه اولیه در روش‌های عرضه شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. به عنوان مثال، هر دو می‌توانند با استفاده از روش‌هایی مانند قیمت ثابت، حراج یا ثبت سفارش انجام شوند. با این حال، پذیره نویسی صندوق سرمایه‌گذاری و خرید عرضه اولیه سهام شرکت X در چند جنبه اصلی و ساده با یکدیگر متفاوت هستند که به آسانی قابل درک هستند.
این تفاوت‌ها می‌توانند در زمان این کار، ثبت سفارش، قیمت سهام و موارد مشابه مشاهده شوند. برای فهم بهتر تفاوت این دو، توصیه می‌شود تعریف عرضه اولیه را نیز مطالعه کنید.
مطلب پیشنهادی: قرارداد اختیار معامله چیست؟ آشنایی با معاملات آپشن در بورس
عرضه اولیه بطور خلاصه
اصطلاح IPO یا عرضه اولیه سهام، به معنای اولین باری است که سهام یک شرکت در بازار بورس به فروش می‌رسد. این شرکت‌ها ممکن است برای مدت طولانی فعالیت داشته باشند اما تاکنون وارد بازار بورس نشده و سهام خود را به عموم مردم عرضه نکرده باشند.
در حقیقت، یک شرکت که قبلاً فعال بوده و تعدادی سهامدار محدود دارد، با عرضه سهام خود به سایر سرمایه‌گذاران، آنها را به عنوان شریک در مالکیت خود می‌پذیرد. در این فرآیند، هیچ مبلغ جدیدی به سرمایه شرکت اضافه نمی‌شود، که این یکی از تفاوت‌های اصلی آن با پذیره نویسی است. زیرا در پذیره نویسی، سرمایه جدید به شرکت اضافه می‌شود و در واقع، این عمل یک نوع تامین مالی است.
فرق بین عرضه اولیه و پذیره نویسی چیست؟
عرضه اولیه سهام، که معمولاً بازه قیمتی مشخص یا قیمت ثابت دارد، به تعدادی سهام شرکت که برای اولین بار در بازار بورس به فروش می‌رسد اشاره دارد. در مقابل، پذیره نویسی با قیمت اسمی ۱۰۰۰ ریال انجام می‌شود. برای نمونه، مقام ناظر ممکن است اعلام کند که سهام یک شرکت در بازه قیمتی ۲۱۳۰ تا ۳۰۵۰ ریال به فروش خواهد رسید. بنابراین، متقاضیان سفارش‌های خود را در این بازه قیمتی در سیستم معاملاتی وارد می‌کنند. اما پذیرهنویسی با قیمت اسمی ۱۰۰ تومان انجام می‌شود.
عرضه اولیه سهام، که معمولاً بازه زمانی ۲ تا ۳ ساعت برای ثبت سفارش دارد، به تعدادی سهام شرکت که برای اولین بار در بازار بورس به فروش می‌رسد اشاره دارد. پس از این بازه زمانی (معمولاً یک روز کاری بعد)، نماد مورد نظر مثل سایر نمادهای بورسی معامله می‌شود.
در مقابل، پذیرهنویسی با مهلت زمانی حداکثر ۳۰ روزه انجام می‌شود. پذیره‌نویسان با شروع زمان پذیرهنویسی می‌توانند سفارش‌های خود را در سیستم معاملاتی ثبت کنند و این فرآیند ادامه دارد تا زمانی که تمام اوراق مورد نظر شرکت به فروش برسد.
این فرآیند ممکن است در همان روز اول به پایان برسد یا تا پایان مهلت مقرر ادامه یابد. همچنین، در پذیرهنویسی پس از اتمام فرآیند، باید مراحل مربوط به ثبت شرکت را طی کنند. این مرحله ممکن است چندین روز یا ماه طول بکشد. پس از آن، نماد معاملاتی در بازار سهام باز می‌شود و دادوستد انجام می‌شود.
تفاوت اصلی بین این دو در ترتیب رخداد و نحوه تأمین سرمایه برای شرکت است. پذیرهنویسی قبل از عرضه اولیه انجام می‌شود و خریدارانی که در این فرآیند شرکت می‌کنند، به عنوان سرمایه اولیه یا سرمایه اضافی برای فعالیت‌های متنوع و سودآوری شرکت عمل می‌کنند.
پس از تأسیس شرکت، افرادی که در پذیرهنویسی شرکت کرده‌اند، حق دریافت سهام را بر اساس ورقه تعهد دارند. اما در عرضه اولیه، این مورد صادق نیست و هیچ مبلغ جدیدی به سرمایه شرکت اضافه نمی‌شود و سهامی که به فروش می‌رسد متعلق به سهامداران قدیمی است که تصمیم به خروج از شرکت دارند یا قصد دارند میزان سهامداری خود را کاهش دهند.
پولی که سهامداران جدید پرداخت می‌کنند، به حساب شرکت واریز نمی‌شود، بلکه پس از کسر هزینه‌های عرضه، به سهامداران قدیمی تعلق می‌گیرد.
تعهد پذیره نویسی
تعهد پذیرهنویسی، که زیاد در میان واژگان مالی شنیده می‌شود، به طور خلاصه به تعهد برای تامین سرمایه اولیه شرکت‌ها قبل از ثبت و شروع به کار آنها اشاره دارد. در این معنا، افراد قبل از شروع به کار و حتی ثبت شرکت‌ها، اوراق مربوط به آنها را خریداری می‌کنند و تعهد می‌دهند که بخشی از سرمایه مورد نیاز این شرکت‌ها را تامین کنند.
پس از انجام مراحل اولیه ثبت شرکت، اعلامیه‌های پذیره نویسی برای آگاهی خریداران منتشر می‌شوند. سپس در یک جلسه، تعهد پرداخت سرمایه به اطلاع سهامداران می‌رسد و امضا می‌شود.
در این فرآیند، کارگزار پس از بررسی سهام شرکت‌های متقاضی، قیمت سهام را مشخص می‌کند و تعهد می‌دهد که شرکت را برای این کار معرفی کند و باقیمانده اوراق بهاداری که تا پایان دوره عرضه اولیه خریداری نشده است را خریداری کند.
همچنین، کارگزار مربوطه باید وثیقه و شواهد لازم را به سازمان بورس ارائه کند و اطمینان ایجاد کند که می‌تواند به تعهدات خود عمل کند. یکی از مزایای این روش، جلوگیری از رفتارهای سفته‌بازانه در هفته‌های اولیه عرضه سهام شرکت‌ها در بازار سهام است.
این روش همچنین باعث می‌شود تا سهام به سرعت به قیمت واقعی خود در بازار برسد، واسطه‌ها در بازار حذف شوند و ریسک سرمایه‌گذاری بر روی سهام شرکت‌های جدید کاهش یابد.
مهلت پذیره نویسی چقدر است؟
بر اساس تبصره یک ماده ۲۳ قانون بازار اوراق بهادار، سازمان بورس وظیفه دارد که مدت زمان پذیرهنویسی را تعیین کند که این مدت معمولا از ۳۰ روز بیشتر نخواهد بود. در صورتی که موسسان درخواست کنند و شواهد معتبری ارائه دهند، سازمان بورس می‌تواند این مدت را حداکثر تا ۳۰ روز دیگر تمدید کند.
با توجه به تبصره ۲ همین ماده، نتایج فروش و توزیع اوراق بهادار باید به سازمان اطلاع داده شود. این اقدام در جهت حفظ حقوق سرمایه‌گذاران انجام می‌شود تا سرمایه آنها بدون دلیل در بانک باقی نماند. بر اساس تبصره ۳ این ماده، سازمان مجاز است که از وجوه دریافتی پس از اتمام فرآیند عرضه عمومی استفاده کند.
در نهایت، تبصره ۴ این ماده می‌گوید که اگر فرآیند عرضه عمومی به اتمام نرسد، وجوه پرداخت شده باید حداکثر ظرف مدت پانزده روز به سرمایه‌گذاران بازپرداخت شود.
مطلب پیشنهادی: اوراق مشتقه چیست؟
ورقه تعهد سهم
“ورقه تعهد سهم” ابزاری است که پذیرهنویسی را ممکن می‌سازد، که این مفهوم از قانون فرانسه گرفته شده و در لایحه قانونی ۱۳۴۷ ذکر شده است. این ورقه به پذیره‌نویسان اجازه می‌دهد تا اطلاعاتی در مورد شرکت را کسب کنند.
بر اساس ماده ۱۳ لایحه قانونی ۱۳۴۷، ورقه تعهد سهم شامل موارد زیر است:
- سرمایه شرکت
- نام بانک و شماره حساب
- تعداد سهام
- مبلغ اسمی سهام
- مبلغی که در زمان پذیرهنویسی باید پرداخت شود
- هویت و آدرس کامل پذیره‌نویس
- نام، موضوع، مرکز اصلی و مدت زمان تشکیل شرکت
- تاریخ نشر اعلامیه پذیرهنویسی و مرجع صدور
سود پذیره نویسی
یک سوال ممکن است در ذهن بسیاری از افراد باشد: سود پذیرهنویسی چقدر است؟ یا آیا باید در پذیرهنویسی شرکت کنیم یا نه؟ باید توجه داشت که خرید سهام جدید در پذیرهنویسی یا به عبارت دیگر شرکت در پذیرهنویسی، نیازمند داشتن دیدگاه بلندمدت است.
همانطور که اشاره شد، فرآیند پذیرهنویسی می‌تواند از چند روز تا یک ماه به طول بیانجامد. علاوه بر این، مراحل ثبت شرکت نیز زمان‌بر است و در طول این مدت، سهامدار قادر به فروش سهام خود در بازار ثانویه نیست و باید تا زمان بازگشایی سهم صبر کند.
خبر خوش این است که با گذشت زمان، فرآیند پذیرهنویسی کوتاه‌تر شده و برخی از سهام‌های جدید در مدت زمان کوتاهی بازگشایی شده‌اند. اما در هر حال، باید این ریسک را در نظر بگیرید.
همچنین باید اشاره کرد که معمولا سهام شرکتی که پذیرهنویسی می‌شود، پس از بازگشایی چند برابر قیمت اسمی بازگشایی می‌شود. این نشان می‌دهد که پذیره‌نویسی‌ها معمولا سودآوری جذابی دارند و برای سرمایه‌گذاران صبور، گزینه‌های جذابی برای سرمایه‌گذاری هستند.
به عنوان نمونه، دو نمادی که در سال‌های گذشته پذیرهنویسی و بازگشایی شدند، نمادهای تفارس و آواپارس هستند. تفارس که نماد شرکت تامین سرمایه خلیج فارس است، در تاریخ ۱۴۰۰/۰۸/۰۸ با قیمت اسمی ۱۰۰ تومان پذیرهنویسی شد و در تاریخ ۱۴۰۱/۰۳/۰۳ با قیمت ۳۲۰ تومان بازگشایی شد.
بازدهی این پذیرهنویسی در واقع ۲۲۰% برای حدود ۷ ماه است. آواپارس نیز با قیمت هر سهم ۷۰ تومان (معادل ۷۰% از ارزش اسمی هر سهم) پذیرهنویسی شد و در تاریخ ۱۴۰۱/۱۱/۰۵ با قیمت ۳۰۰ تومان بازگشایی شد. (بازدهی ۳۲۸% در حدود ۱۵ ماه)
مطلب پیشنهادی: چگونه در بورس سود کنیم؟ ۸ راهکار موثر
کلام آخر
شرکت‌های سهامی عام و روند معاملات سهام آنها اخیراً به یکی از مباحث مورد توجه در میان فعالان بازار سرمایه تبدیل شده‌اند.
پذیرهنویسی، در واقع، به معنای این است که شرکت برای تأمین مالی مورد نیاز خود برای شروع یا ادامه فعالیت، سهام خود را به عموم می‌فروشد. پس از آن، فرآیندهای ثبت شرکت در مراجع مربوطه انجام می‌شود و در نهایت با افتتاح نماد مربوط به شرکت در بورس یا فرابورس، سهام مورد نظر برای معامله قرار می‌گیرد.
