آنچه در این مقاله میخوانید
افزایش سرمایه موضوعی است که برای سرمایه‌گذاران و فعالین بازار سرمایه بسیار آشناست. در حال حاضر، بیش از ۶۰۰ شرکت در بورس و فرابورس فعالیت می‌کنند و برخی از آنها از فرصت‌هایی برای افزایش سرمایه استفاده می‌کنند.
قیمت سهام پس از این کار تغییر می‌کند، بنابراین برای سهامداران بسیار حیاتی است که بفهمند چگونه افزایش سرمایه اثر می‌گذارد و چه تاثیری بر قیمت سهمشان دارد؟ آیا باید سهم را تا پس از افزایش سرمایه نگه دارند یا قبل از برگزاری مجمع، آن را بفروشند؟ چه شرکت‌هایی برای افزایش سرمایه اقدام می‌کنند؟ چه نوع افزایشی وجود دارد و کدام روش بهتر است؟ این سوالات و سوالات دیگری که در این مقاله از استاد ترید پاسخ داده می‌شود.
هدف از افزایش سرمایه چیست؟
برای درک بهتر این مفهوم، ابتدا باید این موضوع را بدانیم که منابع یک شرکت به دو بخش تقسیم می‌شوند:
- منابعی که متعلق به خود شرکت هستند: این منابع متعلق به سهامداران شرکت است.
- منابع تحت اداره شرکت: این منابع در واقع مبالغی هستند که شرکت به طلبکاران خود بدهکار است، از آنها برای یک دوره زمانی استفاده می‌کند و سپس آنها را بازپرداخت می‌کند.
بنابراین، سرمایه یک شرکت بخشی از سمت چپ ترازنامه است که متعلق به سهامداران است و بخشی از حقوق صاحبان سهام را تشکیل می‌دهد. به طور خلاصه، افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی به معنای “افزایش مقدار اسمی سرمایه ثبت شده شرکت” است.
افزایش سرمایه چه سودی برای سهامدار دارد؟
به زبان ساده، افزایش سرمایه به معنی افزایش تعداد سهام منتشر شده توسط شرکت‌های سهامی است. بنابراین، می‌توان گفت که این عمل یکی از راه‌های تامین مالی شرکت‌ها است. شرکت‌ها برای توسعه فعالیت‌های خود و حفظ یا افزایش قدرت رقابتی خود، اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. گاهی اوقات، این کار برای اصلاح ساختار مالی شرکت انجام می‌شود.
توجه داشته باشید که ارزش یک شرکت با سرمایه آن شرکت همیشه برابر نیست. در حقیقت، ارزش یک شرکت شامل عوامل متعددی مانند نیروی انسانی، سود، تجهیزات، خطوط تولید، ارزش برند و غیره می‌شود. سرمایه، اما، مقدار پولی است که برای راه‌اندازی اولیه و ادامه فعالیت هر شرکتی لازم است و سهامداران در تامین آن نقش مهم و اساسی دارند.
تامین منابع مالی جدید از این طریق می‌تواند به شیوه‌های متنوعی انجام شود. وقتی یک شرکت در بازار اوراق بهادار قصد دارد سرمایه خود را افزایش دهد، باید تعدادی سهم جدید را منتشر کند و به سهامداران بفروشد تا مبلغ لازم برای افزایش سرمایه را تامین کند. تفاوت اصلی بین روش‌های مختلف در منبع تامین سرمایه جدید است.
مطلب پیشنهادی: بازار فیزیکی بورس کالا چیست؟
انواع افزایش سرمایه
در کل، چهار دسته اصلی برای افزایش سرمایه شرکت‌ها وجود دارد که عبارتند از:
- با استفاده از سهام خالص
- از طریق بازارزیابی دارایی‌ها
- از محل سود انباشته (سهام جایزه)
- از محل وجوه نقد و مطالبات قابل وصول سهامداران
در ادامه مطلب به توضیح هریک از این روش‌ها می‌پردازیم:
۱- افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی
در افزایش سرمایه از طریق بازارزیابی دارایی‌ها، شرکت دارایی‌های ثابت قابل مشاهده خود را مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات، سرمایه‌گذاری‌ها و غیره را مورد بازارزیابی قرار می‌دهد. به عبارتی دیگر، ارزش دارایی‌های یک شرکت بر اساس نرخ تورم کشور بازارزیابی شده و در ترازنامه به‌روزرسانی می‌شود. با به‌روزرسانی ارزش دارایی‌ها، امکان استفاده از تسهیلات مالی بیشتر نیز فراهم می‌شود. این عمل می‌تواند در شرکت‌های زیان‌ده به‌عنوان یک محرک برای تجدید حیات شرکت‌ها عمل کند.
به عنوان نمونه، افزایش سرمایه از طریق بازارزیابی دارایی‌ها برای شرکت‌هایی که تحت ماده ۱۴۱ قانون تجارت هستند، بسیار مهم است. بر اساس قانون تجارت، اگر زیان یک شرکت بیش از نصف سرمایه ثبت شده آن باشد، آن شرکت تحت ماده ۱۴۱ قرار میگیرد. شرکت زیان‌ده برای خروج از این وضعیت باید سرمایه خود را به حدی افزایش دهد که زیان آن کمتر از نصف سرمایه باشد. در این روش، درصد مالکیت سهامدار در شرکت تغییری نمی‌کند. به عبارتی، همانطور که سرمایه شرکت افزایش می‌یابد، تعداد سهام فرد نیز افزایش می‌یابد.
بنابراین، با توجه به اینکه معادله حسابداری در ترازنامه باید حفظ شود و بدهی‌های شرکت تغییری نمی‌کند، سرمایه شرکت باید افزایش یابد تا این معادله برقرار باشد. در این روش، هیچ پولی به شرکت وارد نمی‌شود و فقط یک عملیات حسابداری در گزارشات مالی شرکت انجام می‌شود. به اندازه‌ای که تعداد سهام سهامدار افزایش می‌یابد، قیمت آن کاهش می‌یابد، بنابراین تغییری در دارایی فرد رخ نمی‌دهد.
مطلب پیشنهادی: تورم کدام کشور منفی است؟
۲- افزایش سرمایه از طریق سود انباشته
بر اساس قانون تجارت، شرکت‌ها ملزم هستند که سالانه درصدی از سود خود را بین سهامداران توزیع نکنند و آن را در اختیار خود نگه دارند. این سود در یک حساب با نام سود انباشته در گزارشات مالی شرکت‌ها ثبت می‌شود. با افزایش سودهای ذخیره شده و رسیدن به مقدار مناسب، شرکت می‌تواند از این منبع سرمایه خود را افزایش دهد و با این کار منابع جدید مورد نیاز خود را تامین کند. بنابراین، در روش سود انباشته، عملا جریان نقدینگی جدیدی به شرکت وارد نمی‌شود.
بنابراین، چون سهامداران هیچ پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی‌کنند، در این روش، سهام به نام سهام جایزه به سهامداران اختصاص می‌یابد. بنابراین، در روش سود انباشته، درصد مالکیت سهامدار در شرکت تغییری نمی‌کند. به عبارتی، همانطور که سرمایه شرکت افزایش می‌یابد، تعداد سهام فرد نیز افزایش می‌یابد. در این روش نیز، میزان دارایی سهامدار تغییری نمی‌کند، یعنی به همان نسبت که تعداد سهام فرد افزایش می‌یابد، قیمت سهام کاهش می‌یابد.
فرمول محاسبه در این روش، به شرح زیر است:
۳- روش آورد‌ه نقدی
وقتی شرکت برای طرح‌های توسعه‌ای خود به منابع جدید نیاز دارد، اما سود انباشته کافی در دسترس ندارد، مجبور به افزایش سرمایه از طریق وجوه نقد سهامداران می‌شود. از آنجا که این روش نیاز به تامین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت دارد، شرکت ابتدا حق استفاده و حضور در آن را به سهامداران شرکت ارائه می‌دهد.
به این ترتیب که اوراقی با نام «حق تقدم سهام» در اختیار سهامداران فعلی قرار میگیرد. سهامدار در طول دوره مجاز برای معاملات این اوراق، که معمولا ۲ ماه است و به آن دوره پذیره‌نویسی می‌گویند، دو گزینه دارد.
- پرداخت مقدار اسمی سهم: در این روش، سهامدار باید برای هر سهم، مقداری پول را در یک بازه زمانی دو ماهه به شرکت پرداخت کند. این مقدار در ایران معمولا هزار ریال (قیمت اسمی سهم) است. با انجام این کار، پس از گذراندن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم شما به سهم عادی تبدیل می‌شود.
- فروش حق تقدم: اگر سهامدار به هر دلیلی تمایل نداشته باشد که از حق تقدم‌های خود استفاده کند، می‌تواند در طی دوره دو ماهه حق تقدم‌های خود را به سرمایه‌گذاران دیگر بفروشد. این حق تقدم‌ها مانند سهام عادی در بورس قابل معامله هستند. حق تقدم هر سهم با اضافه کردن حرف «ح» پس از نماد آن قابل تشخیص است. به عنوان مثال، حق تقدم ایران خودرو با نماد «خودروح» معامله می‌شود.
مطلب پیشنهادی: نرخ بهره چیست
۴- افزایش سـرمایه از طریق صرف سهام
در این روش، شرکت سهام خود را با قیمتی بیشتر از قیمت اسمی از طریق پذیره‌نویسی به فروش می‌رساند و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را به حساب اندوخته منتقل می‌کند یا در عوض آن، سهام جدید به سهامداران قبلی می‌دهد. در افزایش سرمایه به روش صرف سهام، به جای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از این عمل با قیمت بازار انجام می‌شود. صرف سهام به معنی اضافه کردن ارزش سهام، یعنی تفاوت بین ارزش بازاری و اسمی سهام است.
شرکت در مورد صرف سهام می‌تواند سه عملیات زیر را انجام دهد:
- انتقال ارزش اضافی به اندوخته شرکت
- توزیع نقدی ارزش اضافی به سهامداران قبلی
- ارائه سهام جدید به سهامداران قبلی
در مورد فروش هم دو کار می‌توانند انجام دهند:
- فروش با حفظ حق تقدم
- فروش با سلب حق تقدم
بهترین نوع افزایش سرمایه کدام است؟
باید در نظر داشت که هر شرکت ساختاری منحصر به فرد دارد و به دلیل پیچیدگی‌های خاص خود، نمی‌توان یک الگوی عمومی برای همه آنها ارائه داد. با این حال، در کل، افزایش سرمایه که منجر به جذب منابع مالی جدید برای شرکت می‌شود، شرایط بهتری را برای گسترش فعالیت‌ها فراهم می‌کند.
بنابراین، برای این کار از طریق جذب سرمایه نقدی و همچنین انتشار سهام به طور کلی مورد توجه قرار میگیرد. همچنین، روش ارزیابی مجدد دارایی‌ها، که در واقع هیچ وجه نقدی به شرکت اضافه نمی‌کند و تنها یک عملیات حسابداری برای بهبود گزارشات مالی شرکت است، به خصوص برای شرکت‌های ورشکسته و شرکت‌هایی که تحت ماده ۱۴۱ قانون تجارت هستند، ارزیابی مناسبی است.
مطلب پیشنهادی: اوراق مشتقه چیست؟ ۴ نوع از اوراق مشتقه
چه زمانی افزایش سرمایه به سهامدار تعلق میگیرد؟
هر تصمیمی که در مورد افزایش سرمایه یک شرکت در مجمع عمومی آن شرکت اتخاذ شود، تنها برای افرادی است که در زمان برگزاری مجمع، سهامدار بوده‌اند. پس از اینکه این تصمیم در مجمع فوق‌العاده تصویب شد، این موضوع در یک روزنامه با تیراژ بالا که به عنوان روزنامه رسمی شرکت انتخاب شده است، منتشر می‌شود.
این اطلاعات نیز در سامانه کدال به سهامداران اعلام می‌شود. علاوه بر این، یک فرم به سهامداران شرکت ارسال می‌شود و از آنها خواسته می‌شود که اگر مایل به استفاده از حق تقدم خود برای خرید سهام جدید هستند، این فرم را پر کرده و برای شرکت ارسال کنند. این فرم به طور عام به عنوان گواهی حق تقدم خرید سهام شناخته می‌شود.
گاهی اوقات، شرکت‌ها تصمیم به افزایش سرمایه چندجانبه می‌گیرند. به عنوان مثال، قسمتی از آن از طریق سود انباشته و بخش دیگری از طریق واریز نقدی سهامداران تامین می‌شود. در این روش، برای محاسبه قیمت سهم، باید فرمول هر دو روش فوق را با هم ترکیب کنید.
مطلب پیشنهادی: تورم چیست؟ ۳ سطح اصلی نرخ تورم
قیمت‌هایی که با استفاده از فرمول‌ها محاسبه می‌شوند، قیمت تئوریک سهم را نشان می‌دهند. در بسیاری از موارد، این قیمت‌ها در عمل ممکن است تغییر کنند. به عبارت دیگر، به دلیل تغییرات در عرضه و تقاضا برای سهم، قیمت واقعی سهم پس از بازگشایی ممکن است بیشتر یا کمتر از قیمت تئوریک آن باشد.
